Artikülasyon nedir, terapisi nasıl yapılır öğrenmeden önce Türkçe’nin dil yapısını muhakkak bilmek gerekir.
Türkçe’de 29 harf bulunmaktadır (a, b, c, ç, d,e,f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z)
Bu harfler konuşma organlarının konumuna göre gruplanmaktadır.

Dilimizdeki ünlüler söyleniş sırasında dilin, çenenin ve dudakların aldığı biçime göre sınıflandırılır.

Dilin durumuna göre: Dilin durumuna göre ünlüler kalın ve ince olmak üzere ikiye ayrılır.
Kalın ünlüler: a, ı, o, u
İnce ünlüler: e, i, ö, ü

Alt çenenin durumuna göre: Alt çenenin durumuna göre ünlüler geniş ve dar olmak üzere ikiye ayrılır.
Geniş ünlüler: a, e, o, ö Dar ünlüler: ı, i, u, ü

Dudakların durumuna göre: Dudakların durumuna göre ünlüler düz ve yuvarlak olmak üzere ikiye ayrılır.
Düz ünlüler: a, e, ı, i Yuvarlak ünlüler: o, ö, u, ü

Ünsüzler ağız boşluğundaki boğumlandığı yere (çıkak), sürekli söylenip söylenemediğine ve yumuşak (ötümlü) ve sert (ötümsüz) oluşlarına göre sınıflandırılır.

Boğumlanmalarına (çıkak) göre:
Dudak ünsüzleri: Dudakların birbirine dokunmasıyla çıkar: b, m, p
Diş-dudak ünsüzleri: Üst dişlerin alt dudağa dokunmasıyla çıkar: f, v
Diş ünsüzleri: Dil ucunun üst dişlere yaklaşmasıyla veya dokunmasıyla çıkar. c, ç, d, j, l, n, r, s, ş, t, z
Damak ünsüzleri: Dilin orta kısmının ön damağa ya da dil kökünün art damağa yaklaşmasıyla çıkar. g, ğ, k, y
Gırtlak ünsüzleri: Bu ses, ciğerlerden gelen havanın ses tellerine çarpmasından ve ağızda hiç bir engele uğramadan çıkmasıyla oluşur. Türkçede gırtlak ünsüzü olarak sadece h sesi vardır.

Sürekli söylenip söylenmeyeceğine göre: Ünsüzlerin söylenirken ses yolunun kapanmasına veya sürekli açık olmasına göre sınıflandırılmasıdır. Ünsüzler söylenirken ses yolu kapanıyorsa süreksiz, sürekli açık kalıyorsa sürekli ünsüzler adını alır.

Bu özelliğine göre ünsüzler ikiye ayrılır:
Sürekli ünsüzler: f, ğ, h, j, l, m, n, r, s, ş, v, y, z
Süreksiz ünsüzler: b, c, ç, d, g, k, p, t c.

Yumuşak ve sert oluşlarına göre: Ünsüzler ses tellerinde titreşime uğrayıp uğramadığına göre yumuşak (tonlu) ve sert (tonsuz) olmak üzere ikiye ayrılır.
Yumuşak ünsüzler: Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlerdir. b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
Sert ünsüzler: Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzlerdir. ç, f, h, k, p, s, ş, t

Görüldüğü üzre her harfin oluşumunda farklı artikülatörler  görev almaktadır. Seslerin nasıl oluştuğu bilmek terapi yapacak kişi için bir yol haritası şeklindedir.

Konuşmada bu harflere ses denilmektedir. Artikülasyon akciğerlerden gelen havanın vokal kordlardan geçerek  dil, dudak, yumuşak damak gibi organlar yardımı ile işlenerek konuşma sesinin oluşmasıdır.
Artikülasyon problemi ise  bireyin bu sesleri üretmekte güçlük çekmesi veya sesleri yanlış üretmesi durumudur.

Artikülasyon Problemlerine hangi durumlar sebep olabilir.

-Yazının ilk kısmında da açıklandığı gibi sesin oluşması için konuşma organlarının poziyon değiştirmesi gerekmektedir ve Konuşma organları sesin doğru çıkmasını sağlayacak potansiyelde çalışması gerekmektedir.Konuşma organlarının yeterli kullanılmaması artikülasyon bozukluğuna sebep olmaktadır.
-Konuşma organlarında bulunan anatomik  fizyolojik problemler artikülasyon problemlerine sebep olabilmektedir.
-Bireyin konuşma organlarını doğru ve ya koordineli şekilde kullanamaması
-İşitsel ve zihinsel problemler
-Yada bireyin sesi yanlış öğrenmesi gibi durumlar artikülasyon problemlerine sebep olabilmektedir.

Artikülasyon problemleri olan bireylerde konuşma şu şekilde olabilir. 
1. Sesin düşürülmesi veya atlanması (araba yerine arba)
2. Ses eklemesi (saat yerine sahat)
3. Sesin değiştirilmesi (para yerine paya)
4. Sesin bozulması ( kara yerine kaga)

Mehmet Ongun
Özel Eğitim ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı
speechacademy1@gmail.com

• Özel eğitimde dil ve konuşma terapisi
• Down sendromu konuşma terapisi
• Down sendromlu bireylerde artikülasyon terapisi
• Otizmde kullanılan terapi yöntemleri
• Otizm Konuşma Terapi
• Yaşamın içinde terapi